• Afgelopen vrijdag beschreef ik de bearish harami, een omkeerpatroon uit de candlestick techniek. Dit omkeerpatroon zorgde toen samen met de divergentie tussen index en MACD histogram voor een gemengd beeld. Beiden wezen immers naar beneden, terwijl het omgekeerd hoofd- en schouders patroon een verdere stijging voorspelde. Vandaag kan ik stellen dat de bearish harami het juiste signaal gegeven heeft en dat is uitzonderlijk. De afgelopen maanden vormden toppatronen namelijk bij voortduring momenten waarop de index juist een extra zet naar boven kreeg, ze bleken steevast een verkeerd voorspeller van de koersontwikkelingen en ik heb op deze plaats vaak verzucht dat het er op leek dat men verkoopsignalen juist gebruikte om in te stappen aan de koopkant. Vandaag zijn we echter gedaald en is de bearish harami bevestigd door een rode candle.

• Met die candle zijn we ook onder de neklijn van het omgekeerd hoofd- en schouders patroon gekomen waardoor dat patroon in principe zijn waarde heeft verloren. Je kunt zelfs stellen dat deze daling onder de neklijn gezien mag worden als een verkoopsignaal. Wij (Amsterdam) zijn vorige week met de vorming van dit patroon kennelijk te ver voor de troepen (Wallstreet) uitgelopen en nu die troepen een terugtrekkende beweging maken moeten wij ook schielijk mee en draaien we het patroon terug.

• We zijn ook onder de stijgende lijn r gekomen. Dat zien we zo meteen terug in de uurgrafiek, maar eerst wil ik met u naar de lijngrafiek.

• In deze lijngrafiek waarin alleen de slotkoersen worden gebruikt om een lijn te vormen braken we vorige week donderdag nog naar boven uit het kanaal bb' en ik zag die uitbraak als een teken dat een stijging het meest waarschijnlijke scenario was. Nu we weer onder lijn b' gedaald zijn ziet het er ineens heel anders uit, de uitbraak was een valse uitbraak en dat zorgt ervoor dat we wel eens een beweging naar beneden zouden kunnen gaan zien. Na een valse uitbraak volgt namelijk vaak een beweging de andere kant op. Waar gaan we naar toe ? Laten we naar de uurgrafiek kijken voor een indicatie.

• Ik ga me nog niet aan lange termijn bespiegelingen wagen, daarvoor is de daling van vandaag nog te klein. Toch kan ik wel een paar dingen zeggen. De index is onder de lijn v (de lijn r in de daggrafiek) gedaald en je zou daaruit de conclusie kunnen trekken dat de index een correctie tegemoet kan zien. Ik wil daar, door ervaring van de laatste maanden wijs geworden, nog wat voorzichtig mee zijn. Dalingen onder stijgende trendlijnen leverden de afgelopen maanden bij voortduring nieuwe stijgingen op, vorige week nog liet ik u daarvan een aantal concrete voorbeelden zien.

• Stel dat de daling inderdaad doorloopt dan zou het 38,2% Fibonacci niveau op 359 het eerste richtpunt zijn, maar ook het 50% punt op 357 en het 61,8% niveau net onder 355 zijn mogelijke steunpunten.

• In de grafiek zien we verder nog een hoofd- en schouders patroon dat we kunnen gebruiken om een eerste korte termijn koersdoel te bepalen, maar dat wil ik samen met u in de 15min grafiek bekijken.

• Het hoofd- en schouders patroon is hier aangegeven met de letters S, H en S voor respectievelijk de linkerschouder, het hoofd en de rechterschouder. De rechterschouder is hoger dan de linkerschouder omdat de beurs vandaag weer voortvarend van start ging. Het is een beproefde techniek van de laatste maanden, er liggen dan bij opening voldoende orders in om de index direct boven een weerstand te brengen. De markt wordt meteen bij de opening "overvallen" door een uitbraak en daarom noemde ik het de overvaltechniek. De overval slaagde vandaag echter niet en leverde een lagere top op, alleen al het niet uitkomen van deze tot nu toe succesvolle strategie van de bulls zegt al wat over het voorzichtig veranderende sentiment in de markt. De lagere top vormde ook nog eens de rechterschouder van het toppatroon. Er staat ons op grond van dit patroon een daling ter grootte van het hoofd te wachten en dat betekent een koersdoel van 357. Dat komt mooi overeen met het 50% niveau in de uurgrafiek en daarom hou ik het daar voorlopig maar op.

Resumerend:  Het zal diegenen onder u die niet zo thuis zijn in de technische analyse ongetwijfeld duizelen. Het omgekeerd hoofd- en schouders patroon dat vorige week in de daggrafiek een stijging aan leek te geven heeft door de daling van vandaag zijn waarde verloren en is in de uurgrafiek vervangen door een hoofd- en schouders patroon dat een daling naar 357 aangeeft. Tegelijkertijd is de AEX in de daggrafiek in het stijgend trendkanaal mm", dus het wil nog niet betekenen dat ons ook op de iets langere termijn een daling te wachten staat. Zolang de index boven lijn m blijft is er sprake van een mooie middellange termijn stijgende beweging. Ik schreef vrijdag heel in de verte een beer op ons pad te zien, vandaag bleek die beer in onze richting te lopen. Of hij alleen is kan ik nog niet zeggen, daarvoor gaan we in eerste instantie de Fibonacci lijnen in de uurgrafiek gebruiken. De mate van daling zal aangeven of hij zijn broertjes en zusjes bij zich heeft of niet.

En dan nog dit....  KPN lijdt ofwel aan grootheidswaan ofwel aan een grenzeloze domheid. Met de heer Scheepbouwer aan het roer maakt men opnieuw plannen voor een overname. Ditmaal wil men voor 12 Miljard Euro het Engelse telecombedrijf MMO2 inlijven, men acht dat noodzakelijk om op de Duitse markt te kunnen overleven. KPN heeft op dit moment nog een schuld van maar liefst 11 Miljard. Deze schuld is ontstaan doordat het bedrijf nog maar enkele jaren geleden dure UMTS frequenties kocht en voor een enorm bedrag het Duitse bedrijf E-Plus overnam. KPN had enorme aspiraties om een grote speler in de telecom sector te worden. Deze handelwijze, waarvoor de heer Scheepbouwer destijds vanuit de Raad van Commissarissen medeverantwoordelijkheid droeg, heeft KPN bijna de kop gekost. De heer Scheepbouwer kreeg desondanks de leiding over KPN (waarom zou je iemand een dergelijke blunder ook kwalijk nemen nietwaar) en hij kon met hulp van de banken het bedrijf gelukkig nog net overeind houden. Je moet hem dus nageven dat hij het bedrijf niet alleen in de malaise heeft gebracht, maar daarna ook heeft gered. Inmiddels is het grootste gevaar voor KPN geweken en wat doet hij ? Hij maakt opnieuw overnameplannen. De Belastingdienst schonk KPN vorige week nog een Miljard Euro, een cadeautje dat ten koste gaat van de toch al door een tekort aan inkomsten geplaagde overheid. De overheid zal op zijn beurt dit geld moeten besparen op de gezondheidszorg of andere onderwerpen die ons allen aan het hart gaan. KPN meent nu met dit belastinggeld te moeten gaan speculeren, het is te gek voor woorden. Als men bang is niet op de Duitse markt te kunnen overleven doet men er beter aan E-Plus te verkopen, in plaats van KPN wederom in een ongewis avontuur van formaat te storten. Het wordt tijd dat de staat als grootaandeelhouder een stokje voor deze plannen steekt. Groter is niet altijd beter, als er een ding is dat we geleerd zouden moeten hebben is het dat wel. -Ad Nooten-