• De grafiek hierboven is een logaritmische weekgrafiek. De schaalverdeling aan de rechterzijde wijkt af van die van de grafiek hieronder, dat is namelijk een lineaire grafiek. Logaritmische grafieken lenen zich goed voor het vaststellen van een lange termijn beeld. De schaalverdeling is namelijk zodanig ingericht dat gelijke procentuele bewegingen van de index leiden tot een gelijke afstand in de grafiek, waardoor koersbewegingen in het heden veel beter te vergelijken zijn met die in het verleden. U kunt daarover meer lezen op de begrippen pagina van deze site. Kiest u daar de letter L dan vindt u daar het verschil tussen lineaire en logaritmische grafieken uitgelegd.

• Het lange termijn beeld wordt door twee zaken bepaald, namelijk de trendlijn D en het hoofd- en schouders patroon aangegeven met de letters S, H en S.

• Lijn D is een langjarige lijn die vorig jaar gebroken is waardoor een eind kwam aan de stijgende lange termijn trend.

• Al voor de breuk van deze lijn was er een lagere top ontstaan en vlak na de doorbraak van lijn D ontstond eveneens een lagere bodem. Tot op de dag van vandaag is dat patroon onaangetast en is de lange termijn trend dus naar beneden gericht.

• Het hoofd- en schouders patroon is 320 punten hoog en we kunnen een koersdoel berekenen door die waarde af te trekken van de neklijn B die op 380 loopt. Dat zou betekenen dat we de komende jaren naar een AEX niveau van 60 zouden kunnen dalen. Sceptici die niet in een dergelijk laag niveau geloven klappen ook wel het hoofd in de logaritmische grafiek naar beneden om met lijn B als draaipunt en komen zo op een mogelijke AEX van 200 uit. Hoe je het ook wendt of keert, de AEX zou volgens beide scenario's de komende jaren veel lager komen.

• Het onder de logaritmische grafiek geschetste scenario blijft in ieder geval geldig zolang we onder lijn B (de neklijn) blijven, maar omdat de dalende lijn F' langs de toppen in de lineaire weekgrafiek inmiddels onder lijn B loopt hanteer ik die liever als ijkpunt. Een koersdoel van een patroon is niet heilig, het blijft belangrijk steeds te verifiëren of de koersontwikkeling nog in het beeld past. Die verificatie is hier eenvoudig, de index moet de dalende trend binnen het kanaal FF' handhaven.

• Met moet eveneens het patroon van lagere toppen en lagere bodems dat karakteristiek is voor de dalende beweging vasthouden. Zolang de index onder de blauwe stippellijn op 370 blijft voldoet de markt hieraan.

• Zoals u onder de grafiek ziet vertoont de handel divergentie. Terwijl de index vanaf 218 steeg bleven de staafjes van het MACD histogram onder de rode stippellijn. Normaalgesproken had deze indicator net als de index een patroon van hogere toppen moeten maken om de stijging te bevestigen. Nu is het probleem dat divergentie lang kan voortduren, maar zeker in een weekgrafiek moet dat op een gegeven moment tot topvorming leiden. De conclusie is dat we in ieder geval voor alle zekerheid rekening moeten houden met een daling.

• Bij die daling kan mogelijk de lijn H breken die de afgelopen maanden als steunlijn dienst doet. Laten we die lijn eens nauwkeuriger gaan bekijken in de daggrafiek.

• In deze grafiek zien we de lijn H uit de weekgrafiek als lijn j terug. Ik hanteer voor iedere grafiek een aparte telling voor de lijnen, iedere nieuwe lijn krijgt de volgende letter in het alfabet. Dat maakt het wellicht verwarrend, maar de lijn j is dus de stijgende trend die tegen de lange termijn dalende beweging ingaat. Men noemt een dergelijke beweging ook wel een bear market rally.

• Bij het beginpunt van de lijn H is in de daggrafiek een omgekeerd hoofd- en schouders patroon ontstaan, waar ik al eerder over schreef. Het patroon heeft een koersdoel van 370. De markt wekt tot nu toe de indruk daar in één grote beweging naar toe te willen lopen, dat is althans het geval zolang we boven de steunlijn j noteren.

• Positief is het koopsignaal dat eind augustus werd gegeven toen de EMA50 (roze stippellijn) boven de EMA200 (rode stippellijn) steeg. Zo'n kruising wordt algemeen gezien als een koopsignaal en heet een golden cross. De naam zegt al hoeveel waarde men hecht aan dit fenomeen, maar helaas hebben tests door een collega aangetoond dat het niet erg betrouwbaar is. Zijn er ook negatieve punten te vinden?

• Die zijn er zeker. Allereerst is er nog steeds de divergentie tussen koers en MACD histogram. De indicator zette bij de punten 1, 2 en 3 steeds opnieuw lagere toppen neer, maar de index steeg verder. Doordat er ook sprake is van divergentie in de weekgrafiek hecht ik er meer waarde aan dan tot voor kort.

• Vervolgens is er de engulfing bearish line die op 9 september ontstond. Die leidde tot een daling, maar de lijn j brak niet en de index veerde op. Vandaag is echter opnieuw een engulfing bearish line ontstaan doordat de candle van vandaag zijn voorganger volledig omvat. Dit is een tweede toppatroon in enkele weken op vrijwel hetzelfde niveau, dat is uiteraard negatief. Toch is er met dit patroon nog steeds de kans op een stijging, in de grafiek hieronder ziet u waarom.

• Voorzien we de koersontwikkeling van de laatste drie dagen namelijk van de lijnen v en x dan ontdekken we dat er sprake is van een dalend patroon dat het midden houdt tussen een dalend kanaal en een dalende wig. Een dalende wig is per definitie bullish, maar de lijnen lopen naar mijn smaak niet snel genoeg naar elkaar toe om het met zekerheid te kwalificeren als een dalende wig. Het patroon is naar mijn gevoel te groot ten opzichte van de voorgaande stijging, maar dat is natuurlijk subjectief. Omdat een daggrafiek zwaarder telt dan een uurgrafiek interpreteer ik het als een kanaal zolang de index onder de lijn x blijft. Een tweede reden vind ik in de 15min grafiek.

• De lijnen v en x uit de uurgrafiek zijn hier terug te vinden als de lijnen a en z. Maar er is hier nog een andere invalshoek mogelijk. De stippellijn op 334,6 vormt samen met de lijn z een dalende rechthoekige driehoek en dat is een patroon dat meestal tot een neerwaartse doorbraak leidt.
• Ook zien we nog een niet gesloten gap tussen 329 en 330,5. De ervaring van afgelopen week (zie uurgrafiek 17-09 in historie) leert ons dat de index later vrijwel altijd zal proberen dit alsnog te sluiten. Dit impliceert dus een daling.

Resumerend: Er moet me het een en ander van het hart, daar wil ik vandaag mee beginnen. Net als ik krijgt u waarschijnlijk ook allerlei aanbiedingen in huis van partijen die menen dat de malaise in de economie achter de rug is. Bekruipt u niet het gevoel dat er van alle kanten door belanghebbenden aan de particuliere belegger wordt getrokken om hem of haar over te halen weer te gaan beleggen ? Als u twijfelt moet u, als u het op mijn aanraden in het verleden al niet gedaan hebt, nog maar eens goed kijken naar de lange termijn grafiek van de AEX. Er is sprake van een duidelijke dalende lange termijn trend en ondanks de stijging van 57% vanaf maart dit jaar is die dalende beweging nog lang niet gebroken. 

Wat zit er dan achter die adviezen ? Overheden en daaraan gelieerde instanties zoals het IMF en de centrale banken willen de consument meer laten besteden om de economie uit het slop te halen en presenteren cijfers daarom zo rooskleurig mogelijk. Ze blijven herhalen dat de economie de komende kwartalen zal gaan herstellen en roepen dat inmiddels al jaren. Beleggingsfondsen laten suggestieve grafieken zien in televisie reclames en plaatsen pijlen bij bodems uit het verleden, daarmee suggererend dat het vanaf nu alleen maar omhoog kan. Beleggingsbladen hebben het aantal abonnees de afgelopen jaren dramatisch terug zien lopen en pakken de 57% koersstijging aan om de hoop op economisch herstel bij beleggers aan te wakkeren om zo het aantal abonnees weer op te kunnen schroeven. Televisiestations zoals CNBC die geheel in handen zijn van het bedrijfsleven en dus niet onafhankelijk roepen om het hardst dat we de bodem hebben gezien. Logisch, want in een dalende markt daalt het aantal kijkers eveneens. De overheid legt allerlei bedrijven die zeggen goedkope leningen aan te bieden geen strobreed in de weg, lenen kan namelijk de bestedingen aanwakkeren. Analisten gaan steeds meer koopadviezen geven voor allerlei fondsen en gaan daarbij zelfs al zover dat ze de verwachting van het bedrijf zelf negeren. Ook zij maken dankbaar gebruik van de aangewakkerde hoop, het is immers ook hun belang. Zelfs technisch analisten die veelal werken voor grote marktpartijen zien kans om optimistische geluiden te laten horen, terwijl ze toch naar dezelfde weekgrafiek kijken. 

Een ongebroken lange termijn dalende trend, meer laat die grafiek niet zien. Die trend kan natuurlijk een keer breken, dat zal ik niet ontkennen, maar velen doen al alsof dat nu al het geval is. Laat ik het nog eens met nadruk zeggen, dat is volkomen onterecht. De huidige stijging, u kunt het zelf bekijken, is een stijging tegen een dalende lange termijn trend in. Ik geef toe dat die stijging uitermate krachtig is, maar met name gevoed door hoop. "Hoop is een slechte raadgever" heeft mijn moeder me vroeger geleerd, maar het merendeel van de beleggers schijnt er anders over te denken. De eerder genoemde partijen lijken hun zin te krijgen, de belegger stapt vol vertrouwen in. Men heeft kennelijk niets geleerd van het verleden. "Wie zijn billen brandt moet op de blaren zitten", dat spreekwoord leerde mijn moeder me vroeger ook. Beleggers die nu nog instappen kunnen wellicht een ritje naar 370 maken, maar daarna branden ze als ze niet uitstappen met grote waarschijnlijkheid hun billen en zullen in de daaropvolgende daling op de blaren moeten zitten. 

Het is op dit moment de vraag of we voordat we een daling gaan zien eerst naar 370 zullen stijgen. De lijn H in de weekgrafiek is intact en het omgekeerd hoofd- en schouders patroon in de daggrafiek heeft een koersdoel van 370, de kans daarop is daarom groot. Toch zien we in de daggrafiek zwakte optreden in de vorm van twee engulfing bears die binnen korte tijd zijn ontstaan. Omdat de onderliggende grafieken door een mogelijke dalende wig nog ruimte voor een andere interpretatie open laten ben ik nog niet zeker van mijn zaak. Bovendien zijn de Amerikaanse beurzen met een slechts geringe daling gesloten en kan het daardoor bij ons maandag nog alle kanten op. Het is dan ook raadzaam de lijnen v en x in de uurgrafiek in de gaten te houden, ik zal dat overdag op deze site voor u volgen door regelmatig updates te plaatsen. Tussen die lijnen kan het beide kanten op, een uitbraak door een van beiden is richtinggevend voor de korte termijn. Ik wens u een fijn weekend. -Ad-