• Deze week wil ik beginnen met een bijzondere grafiek. Ik heb in deze grafiek met opzet de schaalverdeling in de x- en y-as weggelaten. Omdat we niet weten over welk tijdsbestek de grafiek handelt, noch iets kunnen zeggen over de koersniveaus kunnen we alleen kijken naar patronen en lijnen.

• Om te beginnen zien we dat er op ongeveer tweederde deel van de grafiek een enorme versnelling plaats vond. Na het ontstaan van de top bij de letter S kwam er een vervolg naar de top bij de letter H. Die stijging werd gevolgd door een daling naar een niveau dat al eerder als steun dienst deed (lijn B) en de index veerde van dat punt op naar een lagere top, eveneens aangegeven met de letter S. De daling die daarop volgde bracht de index vervolgens onder lijn B. Het patroon dat zo ontstond noemt men een hoofd- en schouders patroon. Het hoofd staat in het midden (H) en wordt geflankeerd door twee schouders, aangegeven met de letters S. Lijn B noemt men de neklijn, het patroon werd afgerond bij de neerwaartse doorbraak door deze lijn en gaf zo een verkoopsignaal. We kunnen een koersdoel bepalen met behulp van de hoogte van het hoofd. We meten de afstand tussen lijn B en stippellijn 1 en tekenen onder lijn B een nieuwe stippellijn die op diezelfde afstand ligt. Stippellijn 2 wordt het richtpunt.

• Na de doorbraak is de koers gedaald naar lijn stippellijn 4. De afstand tussen lijn B en lijn 4 is ongeveer hetzelfde tussen lijn B en lijn 3. Dit is geen ongewone ontwikkeling. Na een doorbraak van een neklijn bedraagt de daling in eerste instantie soms slechts de hoogte van de laatste schouder, om vervolgens eerst in de richting van de neklijn te stijgen. Die neklijn wordt niet altijd bereikt, vaak zet de daling zich al eerder voort.

• Door het trekken van lijnen langs de twee laatste toppen en laatste bodems wordt ons duidelijk dat er een dalend trendkanaal is. Binnen dit kanaal zien we een patroon van lagere toppen en lagere bodems, het kenmerk van een neerwaarts gerichte beweging. Er is bij zo'n beweging natuurlijk altijd een kans op een uitbraak naar boven waardoor het er positiever uit gaat zien. Je kunt pas achteraf constateren dat er een bodem is gevormd. Op dit moment is hiervan nog geen sprake, daarom moeten we uitgaan van een vervolg naar de stippellijn 2. Bij een trend gaan we immers uit van handhaving van die beweging totdat het tegendeel bewezen is.

• Laten we nu de ontbrekende gegevens in de grafiek plaatsen.

• Dat is even schrikken, het betreft een lange termijn grafiek van onze eigen AEX index. Het koersdoel, de stippellijn 2, ligt op het dramatisch lage niveau van 60 punten. Nogmaals de berekening: Het hoofd van het hoofd- en schouders patroon (H) is ruim 320 punten hoog. De theorie wil nu dat we dit aantal punten aftrekken van de neklijn die rond 380 loopt om zo bij een koersdoel van ongeveer 60 punten te komen.

• Er zijn analisten die niet geloven in dit toekomst scenario, ten eerste omdat zij zich geen AEX index van 60 punten kunnen voorstellen en ten tweede omdat zij geen geloof hechten aan een toppatroon dat zich uitsmeert over 6 jaar. Over het eerste argument wil ik me niet uitlaten, dat is voor een technisch analist in feite niet belangrijk. Het tweede argument bracht me ertoe de maandgrafiek zonder tijd- en koersgegevens te analyseren om te laten zien dat deze analisten een element in de analyse brengen dat er niet in hoort. De grafiek laat niets aan duidelijkheid te wensen over.

• We stappen van de maandgrafiek over naar de daggrafiek. Onderaan zien we de stippellijn 4 uit de maandgrafiek. Daar is een omgekeerd hoofd- en schouders patroon ontstaan dat in juni is afgerond. Jammer genoeg is het patroon niet helemaal symmetrisch en roept daardoor ook nogal wat discussie op. Ik heb al een aantal mailtjes gekregen van site bezoekers die er niet zoveel geloof aan hechten. Ik gebruik het desondanks voor de berekening van een koersdoel, met de kanttekening dat we het kritisch moeten volgen. Het hoofd is 77 punten hoog, vanaf het uitbraakpunt rond 293  brengt dat ons grofweg in de buurt van 370. Daar ligt niet toevalligerwijs ook de laatste top in de maandgrafiek.

• We zien de blauwe stijgende lijn uit de maandgrafiek hier uitvergroot terug als lijn j. Vanaf juli loopt de lijn j" parallel aan lijn j, ze vormen samen een stijgend trendkanaal. We zijn gisteren afgeketst van de lijn j", waardoor een daling naar lijn j zou kunnen volgen. Mocht overigens de stijgende lijn j onverhoopt neerwaarts doorbroken worden dan zal het wat lastiger worden het koersdoel 370 te bereiken.

• Er is een reden om een daling naar lijn j en mogelijk zelfs een doorbraak te verwachten, dat is de divergentie. Het MACD histogram heeft bij de punten 1, 2 en 3 steeds lagere toppen gemaakt, maar de index zette juist hogere toppen neer. De indicator bevestigt de koersontwikkeling dus niet. Die divergentie bestaat al vanaf juni, maar heeft door het enorm positieve sentiment nog niet geleid tot een daling. Enig voorbehoud is daarom op zijn plaats, bij het huidige opwaarts momentum zijn indicatoren die op een daling wijzen al enige tijd niet betrouwbaar.

• Het feit dat we ter hoogte van de hoogste koers van het jaar weerstand hebben ondervonden (blauwe stippellijn) betekent echter eveneens een mogelijke daling.

• Positief is daarentegen dat de stijgende EMA50 boven de eveneens stijgende EMA200 is gekomen, de EMA50 heeft de EMA200 als het ware ingehaald. Dit is een lange termijn koopsignaal dat men een golden cross noemt. Tests wijzen overigens uit dat het geen betrouwbaar signaal is. Het is tevens strijdig met het lange termijn beeld dat voortvloeit uit de maandgrafiek.

• We zien in deze grafiek de laatste drie weken van de daggrafiek weergegeven in candles die ieder een uur vertegenwoordigen. Het korte termijn beeld is net als dat in de daggrafiek dat van een stijgende trend. Er is sprake van een stijgend kanaal tussen de lijnen qq'. Zolang we boven lijn q blijven komt er dus ook geen daling naar lijn j in de daggrafiek.
• De index heeft het openingsgap van afgelopen woensdag gesloten. Dit houdt in dat de stijging zou kunnen worden hervat. Een niet gesloten gap oefent altijd enige aantrekkingskracht uit en voorkomt soms een verdere stijging. Het "vullen" van het gap lost dit op.
• De stippellijn op 336 vormt steun. Een beweging hieronder zou een test van lijn q betekenen, waarbij we voor de zekerheid met een mogelijke doorbraak rekening moeten houden.

• In deze grafiek vertegenwoordigt iedere candle een kwartier, we kunnen de koersontwikkeling van de laatste 4 dagen in detail analyseren.
• Na de daling door de korte termijn steunlijn o is deze lijn getest en is de daling vervolgd, een normale beweging. Er is daarbij een dalend korte termijn kanaaltje ontstaan binnen de lijnen s en s'. Dit kunnen we goed gebruiken, als de lijn s' opwaarts wordt doorbroken wordt de opgaande weg weer gekozen. Blijven we onder lijn s' dan komt het van een test van lijn q uit de uurgrafiek.

Resumerend: Er is gezien de lange termijn grafiek absoluut geen reden voor optimisme, al menen vele professionele technisch analisten licht aan de horizon te zien. Nu is technische analyse voor mij een hobby en niet mijn vak, reden genoeg om kritisch ten opzichte van mijn eigen analyses te staan. De zinsnede "de huidige trends lijken weer de karakteristieken te gaan vertonen die bij een bullmarkt passen" in een artikel van een alom gewaardeerd technisch analist die ik eigenlijk als een van mijn voorbeelden zie bracht me ertoe de koersontwikkeling van de AEX nogmaals zorgvuldig te onderzoeken. Ik moet tot mijn spijt bekennen dat ik die karakteristieken niet zie. Er is naar mijn mening geen sprake van een bullmarkt, maar van een bearmarkt. De lange termijn grafiek toont een prachtige serie lagere toppen gevolgd door lagere bodems, ik kan dat met de beste wil van de wereld geen bullmarkt noemen. De stijging van de laatste maanden is een beweging tegen die trend in en is daarom een bearmarkt rally. Natuurlijk zou het van een uitbraak uit die daling kunnen komen, maar ik vind het erg gevaarlijk om daar al over te spreken terwijl de bovenkant van het dalend kanaal in de maandgrafiek nog niet eens is bereikt. Een trend is een trend totdat het tegendeel is bewezen. Het grote nadeel van technische analyse is daarbij dat je omkeerpunten pas achteraf kunt identificeren. Een omkeer in de maandgrafiek laat zich daarom pas vele maanden later als zodanig herkennen. Voordat ik erin ga geloven wil ik echter eerst een hogere bodem hebben gezien, er is behalve de forse koersstijging vanaf maart niets dat wijst op de start van een bullmarkt en een naderende breuk van de lange termijn daling. Die koersstijging heeft op dit moment een zichzelf versterkend effect, steeds meer analisten worden optimistisch. In deze wereld volgt men elkaar trouw, als je namelijk maar min of meer hetzelfde zegt als je collega's kan je er later nooit op worden aangesproken. Bovendien hebben alle professionals hetzelfde doel, de belegger dient naar de aandelenmarkt te worden teruggelokt. Er zijn er maar weinigen die zelfs maar durven toegeven dat het een gevaarlijke en in lange termijn termen mogelijk kortstondige beweging tegen een dalende trend in is, het is niet in hun belang dat te vermelden. Ik kan u alleen maar adviseren eens op een briefje te schrijven welke analisten optimistische geluiden laten horen en welke niet. Leg dat briefje dan in een bureau la en kijk er over een jaartje nog eens naar. Op dit moment lijkt de markt alleen maar omhoog te kunnen, met als steunlijn de lijn j in de daggrafiek. Het bodempatroon wijst op een koersdoel in de buurt van 370, daarmee zouden we aan de bovenkant van het dalend kanaal in de maandgrafiek komen. De lijn j is een heel belangrijke lijn, als we daarboven blijven gaan we in één lange beweging naar die 370. De onderliggende uurgrafiek laat eveneens nog steeds een positief beeld zien, alleen in de 15min grafiek zien we wat verzwakking. Een bearmarkt rally kan plotsklaps afgelopen zijn, soms zelfs voordat een koersdoel is bereikt. Er zijn een drietal belangrijke lijnen die ik in de gaten hou de komende week. Allereerst is er voor de korte termijn de lijn s' in de 15min grafiek, als we daarboven komen wordt de weg naar boven voorlopig voortgezet. Dan is er de lijn q in de uurgrafiek, komt de index daaronder dan betekent dat een daling naar lijn j. Die lijn staat in de daggrafiek en is de derde belangrijke lijn. Mochten we daaronder komen dan breekt de stijgende middellange termijn trend en kunnen we mogelijk op zoek naar de hogere bodem die ik nodig heb voordat ik bullish wordt. Tot dat moment hoor ik op uw briefje bij diegenen die uitgaan van forse dalingen de komende jaren. Ik wens u ondanks deze pessimistische boodschap toch een prettig weekend. -Ad-