• De candle die deze roerige beursweek is ontstaan is een zogenaamde hammer. Bij een hammer staat het lichaam, dat in een weekgrafiek bestaat uit de eerste en laatste koers van de week, bovenaan de candle. Dit betekent dat de beurs na een aanvankelijke daling een sterk herstel heeft gekend, op grond waarvan bodemvorming in principe mogelijk is. Voordat een hammer verandert in een bodem dient deze echter nog wel bevestigd te worden met een groene candle, dat is waar we de beursindex volgende week op zullen moeten beoordelen.

• Het laagste punt van de hammer bevindt zich rond 350, het 61,8% Fibonacci niveau van de stijging 218 - 564 uit de jaren 2003 - 2007 waarop de dalende trend waarin we ons bevinden een correctie is. Het 61,8% niveau kan in theorie het startpunt zijn van een hervatting van de opwaartse trend, het gegeven dat er juist op dit punt een hammer is ontstaan zorgt ervoor dat we serieus rekening moeten houden met de mogelijkheid dat het om de start van een nieuwe beweging naar boven gaat.

• Eén zwaluw maakt echter nog geen zomer, is de kanttekening die ik aan de hand van de daggrafiek bij deze mogelijke start wil maken. Het sterke herstel waar ik bij de weekgrafiek over sprak had vandaag plaats, de AEX-index boekte ten opzichte van het slot van gisteren een haast onvoorstelbare winst van 8,6%. 

• De winst werd veroorzaakt door een combinatie van factoren. Ten eerste kwam gisterenavond een uur voor het sluiten van de handel in de VS het bericht naar buiten dat de Amerikaanse overheid overwoog een soort staatsfonds in te richten dat de schuldenposities van banken over zou kunnen nemen, zodat die hun balansen zouden kunnen schonen. De timing was perfect. Vandaag expireerden opties en futures op aandelen en indices in de VS gelijktijdig, quadruple witching genoemd. Een dergelijke expiratie zorgt steevast voor grote schommelingen, de markt kan de dag ervoor niets hebben. Het bericht zorgde echter voor een flinke stijging, waardoor marktparticipanten die op een daling speculeerden scheef zaten en zich in het resterende deel van de handel genoodzaakt zagen als een haas hun posities aan te passen. Het gevolg wat dat zij bijdroegen aan de stijging die daardoor fel en groot was. Dat zorgde vanochtend weer voor een enorme herstelbeweging in Europa, waar eveneens een short squeeze ontstond onder traders die op een daling rekenden. Ook hier moest een belangrijk deel van de markt kort voor de optie-expiratie die vanmiddag met grote snelheid de posities aanpassen. Nogmaals, de timing kon door die expiraties niet beter zijn, de pijn was daardoor veel groter dan hij op iedere andere willekeurige dag zou zijn geweest. De Amerikaanse minister van financiën Paulson wist dit als voormalig topman van Goldman Sachs als geen ander en heeft het spel uitmuntend, maar o zo vals gespeeld. Wat ook bijdroeg aan de stijging is de maatregel in de VS en VK om het ongedekt verkopen van aandelen aan banden te leggen. Er waren schijnbaar nogal wat ongedekte verkoopposities in met name de financials, die zijn door dekkingsaankopen dan ook extreem hard gestegen. Enkele voorbeelden in ons land zijn Aegon (+20,5%), Fortis (+17,1%) en ING (+20,4%), werkelijk ongehoorde stijgingen. Je kunt jezelf natuurlijk afvragen of dit blijvend is of slechts een eenmalige door de maatregel afgedwongen sprong. We zullen het volgende week weten.

• Feit is dat de AEX er technisch gezien in verband met de mogelijke bodem in de weekgrafiek ineens veel beter voor staat. Laten we ons hierdoor echter niet teveel mee laten voeren, er moet namelijk nog het een en ander gebeuren wil er werkelijk sprake zijn van de hervatting van de stijgende trend. In de grafiek ziet u Fibonacci lijnen aan de hand waarvan ik dat volgende week in eerste instantie wil gaan beoordelen. Het gaat om lijnen over de daling 416,3 - 349,8. Er wachten ons twee potentiële weerstandsniveaus, namelijk het 50% niveau rond 383 en het 61,8% niveau rond 390,9 en op beide koerspeilen kan eventueel topvorming plaatsvinden. Het is zolang deze beide niveaus niet uitgenomen zijn niet verstandig om ons al op een stijging te richten.

• Tot diezelfde conclusie kom ik op grond van Bollinger Bands in de tweede daggrafiek. Onze beursbarometer is weliswaar fors gestegen, maar bevindt zich nog steeds in het onderste deel van de indicator. Dit wil zeggen dat we ons in een dalende trend bevinden, iets waar pas verandering in komt mochten we door de middellijn breken. Laten we dus terughoudend zijn en het optimisme van de markt niet zonder meer delen.

• Behalve het 50% niveau rond 383 en het 61,8% niveau rond 390,9 kan ook de stippellijn rond 388,4 die tweemaal steun en eenmaal weerstand vormde de opwaartse beweging eventueel stoppen, dat is dus een lijn om eveneens in de gaten te houden.

• Volgende week houd ik bovendien het vanochtend overgeslagen koersgebied in de gaten, met name het stuk vanaf de hoogste koers van gisteren 361,7 tot het laagste punt vandaag 367,7. Het is een gap en kenmerkend voor gaps is dat die meestal gesloten worden, wat neer zou komen op een daling naar 361,7 of lager. Dat zou namelijk nodig zijn om het gap in de daggrafiek te sluiten.

• Hierbij past de kanttekening dat het op grond van het type gap waar we mee te maken hebben niet zeker is dat we dit gaan doen. We sprongen met dit gap uit een dalend kanaal en dat maakt het tot een breakaway gap. Dit type gap blijft wel eens open en dat maakt het onzeker of we daadwerkelijk terugkeren naar 361,7 of lager. Ik houd het gap desondanks in gedachten, wat met name relevant wordt op het moment dat we een daling zouden gaan zien.

• De Amsterdamse markt verwacht geen daling. Kijkt u maar eens naar het enthousiasme waarmee beleggers letterlijk tot de laatste minuut bleven kopen. De laatste drie candles zijn die vanaf 17.00u, u ziet gretigheid in het slot van de handel. Ik kan dit niet verklaren. Eén bank die omvalt in het weekend is voldoende om de hele zaak weer op zijn kop te gooien, om over de tot dusverre ontbrekende en straks mogelijk tegenvallende uitwerking van de zo enthousiast ontvangen vage plannen uit de VS nog maar niet te spreken. De markt heeft die direct op de meest positieve manier ingevuld, wat moet blijken is of dat waargemaakt gaat worden. Een overheid kan moeilijk borg staan voor álle verliezen van banken, zoals nu door de financiële markten verondersteld wordt te gaan gebeuren. Er valt dus genoeg af te dingen op de stijging.
• Ik wil aanstaande maandag daarom alle opties open houden, zowel terreinwinst als -verlies zijn wat mij betreft mogelijk. Dalen we dan ga ik dat volgen met nieuwe Fibonacci lijnen en aan de hand van de laatste bodem rond 372,6. Stijgen we dan richt ik me op de genoemde potentiële weerstandsniveaus 383, 388,4 en 390,9.

Resumerend:

De aandelenmarkten kregen vandaag vleugels. De oorzaak lag in de combinatie van een drietal factoren, namelijk de bekendmaking dat gewerkt wordt aan een vergaand reddingsplan voor in moeilijkheden geraakte banken, het tijdstip van die bekendmaking en de beslissing om het ongedekt verkopen van aandelen aan banden te leggen. Het resultaat voor wat onze AEX-index betreft was de vorming van een hammer in de weekgrafiek die op het 61,8% Fibonacci niveau 350 staat en op een mogelijke bodem wijst. Er zijn echter nog drie potentiële weerstandsniveaus die we in gedachten moeten houden, namelijk 383, 388,4 en 390,9, dit zijn punten die de opmars in principe kunnen blokkeren. Stijgen we volgende week verder dan zal ik op deze punten dus zeker controleren of er topvorming optreedt of niet. Dalen we maandag dan houd ik in mijn achterhoofd rekening met de mogelijkheid dat we het gap nog gaan sluiten dat vandaag is ontstaan, dat vraagt om een daling naar 361,7 of lager. Hiervan kan het echter alleen maar komen bij een daling onder de laatste bodem rond 372,6, gaan we omlaag dan let ik dus om te beginnen op die grens.

En dan nog dit...

Hoe extreem de reactie in de VS is geweest wordt duidelijk bij een blik op de daggrafiek van de S&P500 die u hieronder ziet.

• Deze index heeft in twee dagen tijd 76,4% van de voorgaande daling teniet gedaan. Eigenlijk is er nog niet eens sprake van twee dagen, de stijging van gisteren startte pas ruwweg een uur voor het slot. Dit toont hoe heftig de reactie in de Verenigde Staten was. Is er hier sprake van een bodem, dat is de grote vraag. Ik ben daar niet van overtuigd, dat is daarop mijn antwoord. Het 76,4% niveau is weliswaar een ongebruikelijk weerstandsniveau, maar speelt in tijden van onzekerheid nog wel eens een rol als punt waar een top ontstaat. Hier valt het niveau bovendien samen met de dalende magenta stippellijn, het 50daags exponentieel gemiddelde EMA50 dat net als het Fibonacci niveau weerstand zou kunnen opleveren. Deze gezamenlijke weerstand vindt u rond 1265, dé grens om in de gaten te houden. -Ad Nooten-

(geplaatst vrijdag 19 sept 2008, 20.25u)

Naar boven          Overzicht van eerder in En dan nog dit... besproken onderwerpen