• Vandaag begin ik de analyse op een bijzondere manier, namelijk met een grafiek die ik zonder toelichting vooraf, zonder tijdsaanduiding en zonder koersgegevens met u wil bespreken. Het doel zal u later duidelijk worden. We zien in de grafiek in eerste instantie een steeds scherper wordende daling, de markt werkt als het ware naar een climax toe. Vanaf lijn 1 volgt een stevig herstel dat de koers naar een voorgaande top bij lijn a brengt, maar de koers komt daar niet boven en valt terug. Bij die terugval ontstaat een hogere bodem en dat is een positief teken, kopers durven al vroeg in te stappen. De koers loopt weer op en slaagt er in door lijn a te breken. Het aldus ontstane patroon heet een omgekeerd hoofd- en schouders patroon. We bepalen het koersdoel van het patroon door de afstand van het laagste punt tot lijn a te meten en vanaf lijn a uit te gaan van een stijging van dezelfde grootte. Ik heb dat in bovenstaande grafiek aangegeven door twee verticale stippellijnen van dezelfde lengte onder en boven de lijn a te tekenen, de stippellijn 2 is het koersdoel van het patroon.

• Het gegeven dat het patroon afgerond is ontslaat ons niet van de verplichting te controleren dat het koersverloop dat erop volgt past bij het patroon. De koers heeft de stippellijn 2 nog niet bereikt, maar is na een eerste stijging teruggelopen in de richting van lijn a. Daarbij is het onder het kanaal bb' gekomen waarbinnen de stijging plaats had. Daarmee is de voortzetting naar stippellijn 2 in gevaar gekomen. Het is van belang dat lijn a niet doorbroken wordt om een vervolg naar stippellijn 2 mogelijk te maken.

• De koers is na de daling onder kanaal bb' gevangen in het stijgend kanaal cc'. Er is een bodem gevormd boven lijn a en dat zorgt ervoor dat we in eerste instantie uit moeten gaan van een hervatting naar boven. Dat is immers het meest logisch als de koers nog boven de neklijn a is en het omgekeerd hoofd- en schouders patroon dientengevolge nog steeds geldig is. Alleen bij een daling onder lijn c' zouden we ons in dat opzicht zorgen moeten gaan maken, dat zou ons in de richting van de neklijn brengen en het risico op een doorbraak met zich meebrengen. Zolang we echter boven lijn c' zijn is het grafisch het meest logisch als er op een gegeven moment een versnelling naar boven komt voor een stijging naar de stippellijn 2.

• Dit wordt nog eens ondersteund door een prachtig patroon van hogere toppen en hogere bodems dat zich vanaf stippellijn 1 heeft gevormd. De toekomstige koersontwikkeling ziet er goed uit.

• Dan is het nu tijd om naar de volgende grafiek te gaan.

• Komt deze grafiek u bekend voor? Het is de vorige grafiek, maar dan omgekeerd en van tijdschaal en koersgegevens voorzien. Het gaat om de maandgrafiek van onze AEX index. Kwamen we in de vorige grafiek nog tot de conclusie dat de toekomstige koersontwikkeling er goed uit zag, dat is in deze grafiek wel anders. Draait u de redenering bij de eerste grafiek maar eens om en u krijgt het wellicht Spaans benauwd van het toekomstbeeld dat ontstaat. Zolang we onder de lijn c' van het kanaal cc' blijven is het grafisch het meest logisch als er op een gegeven moment een versnelling naar beneden komt voor een daling naar de stippellijn 2. Die stippellijn ligt op een niveau van 60 punten, voorwaar een doemscenario. Ik zeg erbij dat het gevaarlijk is zo ver vooruit te kijken, er kan onderweg van alles veranderen. Dit dwingt ons de koersontwikkeling kritisch te blijven volgen.

• Dat doe ik ondermeer door de maandgrafiek ook als logaritmische grafiek te volgen. We zien hierin natuurlijk hetzelfde hoofd- en schouders patroon, al ziet de toekomst er hier wat minder grimmig uit doordat de stippellijn 2 in een grafiek met deze schaalverdeling minder ver weg ligt. Ik ben overigens van mening dat het koersdoel van een dergelijk patroon in een lineaire grafiek moet worden bepaald en niet in een logaritmische grafiek, maar daarover lopen de meningen uiteen. Enfin, we hebben de stippellijn 2 in deze grafiek evenmin bereikt, mochten we daar inderdaad komen dan hou ik daar voor alle zekerheid rekening met mogelijke bodemvorming.

• De kans dat we daar komen is zeker aanwezig zolang we onder de dalende lijn G blijven die ik langs de toppen getrokken heb. We tikten vorige maand deze lijn aan en zijn er deze maand onder gebleven. De lijn loopt in de komende maand rond 339, dat is dus een getal om te onthouden.

• Ik ben vandaag met deze maandgrafieken gestart omdat we het eind van de maand hebben bereikt, laten we eens kijken hoe we de daggrafiek in het licht van het bovenstaande kunnen beoordelen.

• Het grote kanaal nn' in deze daggrafiek is hetzelfde kanaal dat we in de maandgrafiek als kanaal cc' zagen. We volgen dat al enige tijd, zo komt u het iedere week op vrijdag ook weer in de weekgrafiek tegen. Het belangrijkste criterium in de maandgrafiek wordt gevormd door de lijn c', in deze grafiek lijn n'. We kwamen tot de conclusie dat de kans op een lange termijn daling groot is zolang de index onder deze lijn noteert. U begrijpt nu waarschijnlijk de strijd die er in de AEX wordt gevoerd, het is voor het verkrijgen van een positief lange termijn perspectief van het grootste belang dat de index naar lijn n' gaat en deze vervolgens ook breekt. Het zou de index de kans geven een aanval te plaatsen op de neklijn a in de maandgrafiek. Verder weten we uit de logaritmische grafiek dat de dalende lijn G de komende maand rond 339 ligt, ook in de buurt van lijn n'. Partijen met een lange termijn objectief zoals institutionele beleggers en pensioenfondsen willen daar de index graag naar toe hebben. Dat is nu net wat er niet dreigt te gaan gebeuren nu de index naar beneden uit de stijgende wig tt' is gebroken, we vormen hier mogelijk een lagere top. Dat is nog beter te zien in de lijngrafiek.

• Het draait in deze grafiek om de stippellijn d. Deze lijn heeft vanaf vorig jaar meerdere malen als steun gediend, maar fungeert nu als weerstand. Je mag ook veronderstellen dat het een krachtige weerstand is die niet gemakkelijk te breken zal zijn en dit punt is daarom van strategisch belang. Dit verklaart ook de hardnekkigheid waarmee de stijging vorige week werd verdedigd. Komen we de komende dagen niet boven de lijn d dan is hier een lagere top ontstaan en dat is dan de voorbereiding voor een voortzetting van de daling. We blijven dan onder de lijn G, wie weet waar dat ons dan op de lange termijn gaat brengen. Het is zover nog niet, maar ik schets u het beeld alvast maar zodat u het kunt afwegen tegen alle optimistische geluiden die u van analisten en economen hoort. Herinnert u zich alle positieve voorspellingen van december vorig jaar nog? Kijkt u eens waar we nu zijn! Alle reden om argwanend te zijn.

• We gaan dus de komende dagen kijken of er inderdaad een definitieve top ontstaat rond 326 en we gebruiken daarvoor de Fibonacci lijnen. Het allerbelangrijkste niveau is het 61,8% niveau op 314,6. Een daling onder dat punt zou een voortzetting naar 307 inhouden, dat is precies datgene dat krachtige lange termijn beleggers niet willen zien gebeuren. Zij zullen dus graag een bodem op of boven dit punt tot stand brengen om zo de kans op een stijging boven 326 open te houden. Hoe verder we onder 326 dalen, hoe moeilijker dat wordt en er kwamen vandaag dan ook al vroeg kopers in de markt. De index daalde na de uitbraak uit de wig niet eens tot het 23,6% Fibonacci niveau, maar er werd daarboven al een bodem gevormd. Het heeft er alles van weg dat er flink aan de weg getimmerd wordt om de index van een daling te behoeden, in het licht van het bovenstaande heel verklaarbaar.

• Het consumentenvertrouwen gooide echter vanmiddag roet in het eten, toen dat cijfer bekend werd volgde een daling. We ondervonden nog steun van een niet gesloten gap, het lijkt me logisch dat we dit gap morgen toch nog gaan sluiten om zo in de uurgrafiek op zijn minst naar het 23,6% niveau te gaan dat daar ook ligt.

• De laatste candle verwondert me zeer. Het is de candle die in de slotveiling ontstond, ik had eigenlijk verwacht dat men daar de index nog wat naar boven zou zetten. Het tegendeel gebeurde, de index daalde en daaruit kan ik niet anders dan de conclusie trekken dat de grote partijen die de slotveiling domineren het toch niet allemaal met elkaar eens zijn. Er is kennelijk na het tegenvallend Amerikaans consumentenvertrouwen bij een deel van hen wat onzekerheid ontstaan. Het wordt interessant om te zien hoe dit af gaat lopen.

Resumerend: De exercitie met de eerste grafiek, een omgekeerde AEX maandgrafiek zonder schaalverdeling, toont ons dat er een reële kans op een veel lagere AEX index bestaat. Het is zelfs niet ondenkbaar dat we in de komende jaren naar een niveau rond 60 punten gaat. Zwartgallig? Jazeker, maar als dat uit de analyse als mogelijkheid naar voor komt zal ik u dat in tegenstelling tot vele anderen in de financiële wereld zeker niet verzwijgen. Mocht het anders lopen dan zal ik zal ook de eerste zijn om toe te geven dat ik het bij het verkeerd eind had. In bovenstaande analyse heb ik ook al aangegeven welke punten daarvoor voor mij van belang zijn, namelijk de lijn n' in de daggrafiek (c' in de maandgrafiek) en lijn G in de logaritmische maandgrafiek. U kunt dan zelf met me meekijken hoe het verloopt. Op dit moment heeft het er alle schijn van dat we in de daggrafiek een lagere top hebben gevormd. Het is echter pas zeker als we in de uurgrafiek onder 314,6 zijn gedaald, vormt de index daar of hoger een bodem dan kan er een nieuwe poging volgen om de weerstand rond 326 bij lijn d van de lijngrafiek te passeren. In dat geval zou de markt er alsnog in kunnen slagen de lijnen n' en G te bereiken om te proberen het negatieve toekomstbeeld te veranderen. In dit licht moeten we de strijd van de afgelopen week zien, dit verklaart bijvoorbeeld ook de aarzeling om uit de stijgende wig te breken en de vroegtijdige bodem van vandaag. Er wordt strijd gevoerd. Een belangrijke regel uit de technische analyse luidt dat steun die doorbroken is weerstand wordt. We vonden sinds november vorig jaar regelmatig steun rond 326, maar ondervonden daar gisteren weerstand. De daling van vandaag betekent dat er een kans is dat we er niet in zullen slagen deze weerstand te passeren en de beweging naar beneden zullen voortzetten. Een daling onder 314,6 of iets ruimer genomen 314 zou de bekrachtiging vormen die we nodig hebben om definitief van dit nu nog voorlopige scenario uit te gaan. We gaan enkele spannende dagen tegemoet.

En dan nog dit.... 

A flattening of stock prices would likely slow the growth of spending, and a decline in equity values, especially a severe one, could lead to a considerable weakening of consumer demand.

Alan Greenspan, januari 1999

Vandaag leidde een tegenvallend consumentenvertrouwen tot de angst dat de vraag van die consumenten af gaat nemen en dat had een daling van de aandelenprijzen tot gevolg. Dit is precies het tegenovergestelde van de opmerking van Alan Greenspan die in 1999 zei dat een daling van de aandelenkoersen zou kunnen leiden tot een afnemende vraag. Zo ziet u dat u met wat creativiteit met uitleg alle kanten uit kunt. Wat was er eerder, de kip of het ei? -Ad-

Naar boven